Wanneer iemand een zeer ingrijpende of schokkende ervaring, of een reeks van dergelijke ervaringen meemaakt, spreken we van de term psychotrauma. Maakt iemand zoiets mee, dan bestaat de kans dat hij of zij een psychotrauma- en/of stressorgerelateerde stoornis ontwikkelt. Een dergelijke stoornis kan een enorme weerslag hebben op het persoonlijke leven. Zo kan iemand veel last hebben van bijvoorbeeld opdringende herbelevingen of nare dromen. Ook kan de persoon zich hierdoor sterk beperkt voelen in het functioneren op het werk en in het sociale leven. Om adequate zorg aan cliënten met een psychotrauma- en/of stressorgerelateerde stoornis te verlenen is het van belang dat zorgverleners de aandoening in een vroeg stadium signaleren.

Herken traumaklachten bij cliënten
Heb je een vermoeden van traumatisering? Vraag dan aan de cliënt of hij schokkende gebeurtenissen heeft meegemaakt. Zo ja, vraag na in hoeverre de cliënt in het heden last heeft van deze gebeurtenissen (bijvoorbeeld in de vorm van nachtmerries, flash-backs of opdringende beelden). Je kunt eventueel screeningsvragenlijsten inzetten om een duidelijker beeld te krijgen. Is de screening positief? Voer dan een anamnese uit. Wanneer er duidelijke aanwijzingen zijn voor een psychotrauma- en/of stressorgerelateerde stoornis, onderneem dan de volgende stappen:

• Neem een vragenlijst (zoals de PCL-5 en LEC-5) of een (semi)gestructureerd diagnostisch interview (zoals de CAPS-5) af.
• Voer aanvullende diagnostiek uit naar relevante comorbide problematiek.
• Stel werkhypothesen op en voeg daaraan steeds opnieuw, ook tijdens de behandeling, relevante diagnostische informatie toe.
• Monitor tijdens de behandeling blijvend het functioneren en de zorgbehoefte van de cliënt.

Een psychotrauma- en/of stressorgerelateerde stoornis wordt vaak niet herkend. En zelfs wanneer deze wel wordt herkend, krijgt een aanzienlijk deel van de cliënten geen traumagerichte psychologische behandeling. Terwijl het voor het beloop van deze stoornis juist van belang is om in een vroeg stadium te behandelen. Vroege behandeling voorkomt namelijk de ontwikkeling van secundaire klachten of problemen, zoals depressieve klachten, angstklachten, verslavingsproblematiek, onnodig gebruik van psychofarmaca, relatieproblemen en sociaal-maatschappelijk disfunctioneren. Bijkomend voordeel van vroegtijdig behandelen is dat een bijdrage geleverd kan worden aan het terugdringen van de kosten in de gezondheidszorg.

Hoe ziet een traumagerichte behandeling eruit?
Er zijn voldoende bewezen effectieve behandelingen voor mensen met een Psychotrauma- en/of stressorgerelateerde stoornis. De zorgstandaard adviseert als eerste psychologische behandeling de volgende therapieën voor volwassenen:

• (Imaginaire) Exposure (IE)/Prolonged Exposure (PE)
• Cognitieve Therapie (CT) en Cognitive Processing Therapy (CPT)
• Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR-therapie)

In de zorgstandaard wordt ook het belang van laagdrempelige en tijdige zorg benadrukt waarbij cliënten het meest geholpen zijn bij het maken van eigen keuzes. De harde realiteit in Nederland is echter dat er bij veel zorgaanbieders op dit moment sprake is van enorme wachtlijsten. En zelfs wanneer cliënten in behandeling komen voor traumagerelateerde klachten krijgen zij niet altijd de juiste zorg. Met het nieuwe PTSS-programma van Embloom willen we inspelen op deze behoefte en een positieve bijdrage leveren aan de wachtlijstproblematiek. Dit programma richt zich op het bieden van laagdrempelige zorg bij traumaklachten.

Hoe kun je het PTSS-programma inzetten?
Het PTSS-programma is in samenwerking met verschillende zorgprofessionals ontwikkeld voor mensen met traumagerelateerde klachten. Dit PTSS-programma is gebaseerd op Cognitive Processing Therapy, een bewezen effectieve behandelmethode uit de Verenigde Staten. Dit PTSS-programma voegt daar nog psycho-educatie en exposure-in-vivo aan toe. Cognitive Processing Therapy heeft een vergelijkbare effectiviteit als de meest gangbare traumabehandelingen.

Het programma bestaat uit veertien modules en een exposuredagboek en biedt de cliënt de mogelijkheid om op een laagdrempelige manier met zijn/haar PTSS-klachten aan de slag te gaan. Het programma bestaat uit drie delen en richt zich op de twee belangrijkste redenen dat PTSS-klachten blijven bestaan, namelijk negatieve denkpatronen en vermijdings-/veiligheidsgedrag. In het eerste deel van dit programma wordt voornamelijk psycho-educatie aangeboden. In het tweede gedeelte gaat de cliënt aan de slag met het veranderen van de negatieve gedachten, die na het trauma zijn ontstaan. In het derde deel van het programma gaat de cliënt zijn/haar vermijdings-/veiligheidsgedrag doorbreken. Bekijk voor meer informatie over dit programma ook de handleiding.

Het programma is uitermate geschikt voor blended-care, waarbij online modules gecombineerd kunnen worden met (face-to-face) gesprekken. Ook is het mogelijk dat de cliënt dit programma grotendeels zelfstandig uitvoert. Dat is uiteraard afhankelijk van de zelfredzaamheid en klachten van de cliënt. Uitgangspunt hierbij is dat cliënten met enkelvoudig of recenter trauma eerder zelfstandig het programma kunnen doorlopen dan cliënten met complex, meervoudig en/of vroegkinderlijk trauma.

Het advies is om voorafgaand en na afloop van het doorlopen van het programma goed te toetsen (bijvoorbeeld met de PCL-5 vragenlijst) in hoeverre de PTSS-klachten zijn afgenomen. Voor de PCL-5 bestaat een voorlopig afkappunt van 33. Mocht een cliënt, na afloop van het doorlopen programma, (nog steeds) boven dit afkappunt scoren dan is een fysieke behandeling door een psycholoog of de specialistische GGZ aangewezen.

Arno Beugels

GZ-psycholoog

Wellicht ook interessant:

• Het nieuwe PTSS-programma